PARKI KRAJOBRAZOWE

Utworzono pięć parków krajobrazowych: Krasnobrodzki, Szczebrzeszyński, Puszczy Solskiej, Południoworoztoczański, a także Lasów Janowskich (na jego terenie powstał jeden z pierwszych w Polsce Leśnych Kompleksów Promocyjnych). Powstanie także Transgraniczny Obszar Chroniony "Roztocze", obejmujący całe Roztocze po obu stronach granicy.

Charakterystyka parków krajobrazowych:

Krasnobrodzki Park Krajobrazowy. Zajmuje powierzchnię 9390 ha, obejmując pasmo zalesionych wzgórz wapiennych, wśród których znajduje się najwyższe wzniesienie Roztocza Środkowego - Wapielnia. Z nich wypływają Szum, Sopot i Potok Łosiniecki. Zbocza i dna dolin pokrywają piaski tworzące wysokie wydmy. Wiele tu lasów, w tym przepiękne drzewostany jodłowe i bukowe, które zobaczyć można m.in. w rezerwacie "Św. Rocha" (202,60 ha). Przez park przebiegają trzy szlaki turystyczne: zielony "im. W. Po-dobińskiej" (dawny "rezerwatów"), czerwony "partyzancki" i czarny "łącznikowy" (Nowiny - Krasnobród). Dodatkowo, w okolicy Krasnobrodu wyzna-kowano ścieżkę dydaktyczną (do Hutek) i dwie ścieżki spacerowe (do wsi Szur i do kapliczki w rezerwacie "Św. Rocha").
Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy. Zajmuje powierzchnię 20 209 ha. Park ten otacza opieką system malowniczych, gęsto rozmieszczonych wąwozów lessowych Roztocza Zachodniego. Ich zbocza dochodzą do kilkunastu metrów. Na terenie parku znajduje się najwyższe wzniesienie Roztocza Zachodniego - Dąbrowa (344 m n.p.m.). Ochronie podlega także dolina rzeki Gorajec i bagno Tałandy. Teren ten przecinają szlaki: niebieski "centralny", czerwony "partyzancki", żółty "roztoczański" i czarny "łącznikowy" (Zwierzyniec - Lipowiec).
Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej. Obejmuje 28 980 ha, głównie sosnowych drzewostanów Równiny Biłgorajskiej pomiędzy Józefowem, Narolem, Rudą Różaniecką a Osuchami. Puszcza Solska scharakteryzowana została w tym przewodniku oddzielnie.
Południoworoztoczański Park Krajobrazowy. Zajmuje powierzchnię 20 376 ha (67% to lasy), obejmując prawie całą polską część Roztocza Wschodniego (dawniej częściej używano określenia Roztocze Południowe, do niego nawiązuje nazwa parku), w tym najwyższe po naszej stronie wzniesienia: Krągły Goraj i Wielki Dział. Ma tu swe źródła najpiękniejsza rzeka Roztocza - Tanew (rezerwat "Źródła Tanwi", 186 ha). Osobliwość stanowi tzw. Diabelski Kamień w okolicy Werchraty. Atrakcyjność terenu podnoszą liczne przydrożne i śródleśne kapliczki, a także zabytkowe cerkwie. Obecnie teren parku przecinają trzy szlaki turystyczne: czerwony "wolnościowy" (prowadzący przez Krągły Goraj), zielony "im. św. Brata Alberta" przez Wielki Dział (na trasie rezerwat jałowca "Solokije") i niebieski, pozwalający poznać schrony bojowe (popularnie bunkry) z tzw. "linii Mołotowa".
Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie). Znajduje się już w całości poza obszarem Roztocza. Park zajmuje powierzchnię 39150 ha. Tereny te obejmują niezwykle zróżnicowane lasy (por. poniżej opis Lasów Janowskich), co stawia je na trzecim - pod względem atrakcyjności - miejscu w makroregionie lubelskim (zaraz po parkach narodowych Roztoczańskim i Poleskim). Prof. Dominik Fijałkowski z UMCS przygotował nawet projekt utworzenia na tym obszarze Janowskiego Parku Narodowego. Planowany park ma obejmować tereny leśne na płd. od Janowa Lubelskiego pomiędzy Lipą a Ujściem, a także bagno Imielty Ług. Przez Lasy Janowskie prowadzi fragment czerwonego szlaku "walk partyzanckich", ponadto w okolicy Porytowego Wzgórza (miejsce jednej z największych bitew partyzanckich okresu II wojny światowej) wyznaczono kilka lokalnych szlaków znakowanych kolorami: niebieskim (Porytowe Wzgórze - Momoty Górne), zielono-czerwono-zielonym (prowadzący przez stanowiska bojowe na Porytowym Wzgórzu) i żółtym (szlak "historyczny janowski": Porytowe Wzgórze - Batorz).

PUSZCZA SOLSKA

Puszcza Solska zajmuje powierzchnie 124 000 ha i stanowi drugi co do wielkości kompleks leśny w Polsce. Większe (o 27 000 ha) są jedynie Bory Dolnośląskie, a porównywalny obszar zajmują jeszcze Puszcza Notecka, Bory Tucholskie, a także Puszcza Białowieska (jej część znajdująca się w obecnych granicach Polski). Puszczę Solską tworzy kompleks leśny Równiny Biłgorajskiej (Puszczańskiej, w tym Lasy Janowskie), a także część lasów Roztocza. Obszar pomiędzy Józefowem, Narolem, Rudą Różaniecką a Osuchami chroniony jest w Parku Krajobrazowym Puszczy Solskiej o powierzchni 28 980 ha. W pobliżu znajduje się inny potężny obszar leśny - Puszcza Sandomierska (o powierzchni 110 000 ha). Jeszcze w okresie średniowiecza stanowiła ona wraz z Puszczą Solską jeden zwarty kompleks leśny.

Na terenie Puszczy Solskiej, na grubych pokładach iłów mioceńskich zalegają utwory piaszczyste, zwykle w postaci tzw. wydm śródlądowych. W części płd. występują wyższe kępy (miejscami osiągające wysokość ponad 200 m n.p.m.), gdzie odsłaniają się iły z pokrywą żwirów. Najczęściej spotykanym zbiorowiskiem leśnym jest bór, w którym gatunkiem dominującym jest sosna, tworząca w wielu miejscach monokultury. Na glebach piaszczystych występują także dąb, jodła, buk, brzoza, lipa, klon, grab, w dolnym piętrze leszczyna i jałowiec, a na terenie podmokłym olsza. W miejscach mniej dostępnych zachowały się naturalne zespoły leśne, w tym rosnące na lessach szczególnie cenne drzewostany jodłowe. Wśród fauny występuje bączek, perkoz rdzawoszyi, bocian czarny, nietoperz, orlik krzykliwy, żołędnica, wydra. Na torfowiskach zatrzymuje się żuraw. Szczególnie pięknie prezentują się doliny rzeczne na granicy Równiny Biłgorajskiej i Roztocza wraz z seriami małych wodospadów chronionych w rezerwatach krajobrazowych "Nad Tanwią" (41,33 ha, okolice Rebizantów), "Czartowe Pole" (63,71 ha, okolice Hamerni) i "Szum" (16,96 ha, okolice Górecka).

Atrakcją przyrodniczą Puszczy Solskiej są rozległe torfowiska (głównie wysokie i przejściowe) i bagna pełniące rolę ogromnego zbiornika retencyjnego, z którego wypływają liczne potoki. Interesujące są również śródwydmowe jeziorka i bezodpływowe zastoiska, leżące na piaszczystych pofałdowaniach terenu, zwane smugami. Torfowiska porastają żurawiną, głogiem, leszczyną, jałowcem, dereniem, bzem, a także czarną jagodą. Występuje wiele rzadkich gatunków roślin, jak rosiczka okrągłolistna i długolistna, widłak torfowy czy kosaciec syberyjski. Na tym terenie funkcjonuje kilka rezerwatów torfowiskowych, m.in. "Obary" (82,25 ha) w pobliżu miejscowości Dąbrowica, i "Nowiny" (5,86 ha, koło wsi o tej nazwie).

THE SOLSKA FOREST AND JANOW FORESTS

The Solska Forest (Puszcza Solska) and Janow Forests (Lasy Janowskie) constitute a widespread forest complex that is unmatched in the whole of Europe. Located on the Bilgoraj Plain, part of the Sandomierz Basin, they feature a unique diversity of forest sites. The predominant ones include pine and fir sites, mixed forests and trees characteristic to marsh areas. Some areas that are barely accessible and - where the original character has been very well preserved feature some old trees that reach spectacular sizes.

These wooded areas stretch across rolling hills, meadows, peat lands and marshes. Numerous ponds and lakes hidden mysteriously among trees add to their unquestionable charm.

The forests are home to an impressive diversity of vegetation including many protected species. Orchids (Cattleya labiata, Vanda suavis hrubyana, Epidendrum arachnoglossum, and Stanhopea tigrina), Cephalantera, Eurasian Lily, Shuttlecock Fern, five species of Lycopsids (including Stiff Clubmoss, Bristly Clubmoss, and Bog Clubmoss) to name but a few.

Among the mammals are deer, roe deer, wild boar, elk, wolf, racoon dog, and beaver. Forest sites are a haven for rare species of birds including Black Grouse, Capercaillie, Eagle Owl, Black Stork, Common Redshank, Lesser Spotted Eagle, White-tailed Eagle, and many others.

A substantial part of this unspoilt nature reserve is located within the limits of two landscape parks: The Solska Forest and the Janow Forests which fall under a special protection scheme due to their unique character and a wealth of fauna and flora.

Near the "Szklarnia" Nature Reserve in the Janow Forests Landscape Park herd of Bilgoraj horses is kept for breeding purposes. These are pure pedigree forest horses known to have tarpan ancestry. The horses living in their natural habitat are a very attractive addition to the forest covered countryside.